Human (İnsan) Papilloma Virüs (HPV=İPV), 200’ün üzerinde tipi belirlenmiş olan bir DNA virüsüdür (Şekil-1). Kontamine yüzeylerden, ciltteki lezyonlardan ve doğum kanalından olmak üzere direkt veya indirekt olarak bulaş söz konusu olsa da, en önemlisi cinsel yolla bulaştır. İnsanda 60 civarındaki tip enfeksiyon yapmaktadır. Başlıca genital bölge enfeksiyonları önem arz etse de; cilt, gözde, burun, ağız, soluk borusu gibi lokalizasyonlar da görülür.
HPV’nin başlıca önemi, kadın kanserleri arasında yaygın görülen ve en çok ölümle sonuçlanan kanserler arasında yer alan serviks kanserinin %99’dan fazlasının etkeni olmasıdır. Genital siğillerin %90 etkeni kanser açısından düşük rik grubunda yer alan tip 6 ve 11 iken; servikal kanser gelişiminde %90 oranında yüksek risk grubunda yer alan tip 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58 sorumlu tutulmaktadır. Diğer taraftan kanser açısından yüksek riskli HPV tipleri olarak belirtilen tipler servikal kanser haricinde, vajinal, vulva, anal, penil ve orofarengeal karsinomayı da içine alan çeşitli kanserlerin gelişiminde de önemli rol oynar.
Şekil-1: HPV’nin genel şematik yapısı (burada tip-16 verilmiştir.)
HPV tip 16 ve 18 (bu iki tip servikal kanserlerin %70 etkenidir) ile 31, 33, 35, 39, 45, 51, 56, 58, 59, 68, 73 ve 82 gibi tipler yüksek risk grubunda değerlendirilir. Tip 6 ve 11 (bu iki tip genital siğillerin %90 etkenidir), 40, 42, 43, 44, 54, 55 ve 62 ise düşük risk grubunda yer alanlar arasında sayılır.
Servikal Kanser Önlenebilir mi?
HPV virüsünü yok eden bir ilaç yoktur ve tedavi lezyonları ortadan kaldırmaya yöneliktir. HPV siğilleri tedavi edilmemesi durumunda siğiller aynı kalabilir, büyüyebilir veya kendiliğinden gerileyebilir/tamamen kaybolabilir.
Neyse ki, serviks kanseri için önemli bir özellik uygun aşı ve tarama programlarının uygulanması ile önlenebilir olmasıdır. Bu nedenle, tarama programlarına ve bölgesel özelliklere göre HPV aşı planlamasının önemi büyüktür. Şu ana dek onay almış üç çeşit HPV aşısı vardır (Tablo-1).
| Aşı tipleri | Etkili oldukları HPV tipleri | ||
| Bivalan (2’li) | 16, 18 | ||
| Kuadrivalan (4’lü) | 6, 11 | 16, 18 | |
| Ninevalan (9’lu)* | 6, 11 | 16, 18 | 31, 33, 45, 52, 58 |
| HPV tiplerinin yaptığı hastalık | Genital siğillerin ~%90 | Servikal kanserlerin ~%70 | Servikal kanserlerin ~%15 |
Tablo-1: Onaylı HPV aşıları ve içerikleri, *Ülkemizde yok
Bu aşıların hepsi, servikal kanserin en sık sebebi olan tip 16 ve 18’e karşı etkindir. Tablodan, ikili aşı ile servikal kanserlerin %70’inin, dörtlü aşı ile servikal kanserlerin %70’inin yanısıra genital siğillerin de %90’ının önlenebileceği öngörülebilir. Ülkemizde bulunmayan dokuzlu aşı ile servikal kanserlerin %85’inin, genital siğillerin de yine buna ilaveten %90’ının önlenebileceği öngörülebilir.
Servikal Kanser Taramaları ve Önemi
Klinik evrede mevcut lezyonların görsel muayenesi ile HPV enfeksiyon tanısı konulabilmektedir. Subklinik enfeksiyonlar ise, Pap yayması (smear) incelemeleri veya rutin muayeneler sırasında tespit edilebilmektedir. Ancak Pap yayması için değerlendirmenin uzmanlık gerektirmesi ve objektif kriterlere dayalı olmaması nedenleriyle, tek başına yeterli olamamaktadır. Özellikle latent asemptomatik HPV enfeksiyon durumunda, tanı ancak enfeksiyon bölgesindeki doku veya hücrelerde viral nükleik asitlerin gösterilmesiyle konulabilmektedir.
Yukarıda da bahsedildiği gibi tüm HPV tipleri aynı klinik öneme sahip değildir. Dolayısıyla etkenin taranması yanında tiplendirilmesi de büyük önem arz etmektedir.
Bir taraftan HPV enfeksiyonlarının büyük çoğunluğunun geçici olması, diğer taraftan tipler arasında klinik önemin farklı olması gibi nedenlerle Pap smear ve moleküler testlerin taramadaki yeri vazgeçilemez olarak durmaktadır. Bu nedenle hastanın durumuna göre tarama algoritmaları geliştirilmiştir.
HPV Tarama Testleri
HPV tarama testleri servikal kanser öngörüsü açısından yapılabileceği gibi, anormal Pap smear sonrası takip ve hatta orofarengeal kanser tedavi planlaması için de yapılabilir. Çünkü HPV pozitif ve negatif kanser tedavilerinde izlenecek yollar farklıdır.
HPV takibinde kullanılabilecek testler genellikle klinik önem arz eden tipleri öncelikle ortaya koyması adına belirli tiplerin taranmasına öncelik vermektedir:
1. HPV DNA Testleri: Bu yöntemde, alınan örnekte virüsün olup olmadığını gösterilmesi yanında, belirli tiplerin saptanması da mümkün olabilmektedir (Şekil-2).
Şekil-2: 28 HPV tipini (19 yüksek, 9 düşük risk) tek çalışmada saptayan bir test çalışması (Denge Laboratuvarı’nın da kullandığı)
2. HPV RNA Testleri: Süregiden enfeksiyonlar servikal kanserin başlıca sebebidir. E6/E7-mRNA onkogenlerini tespit ederek servikal karsinom ve displastik ön evrelerinin gelişme riskini belirler. Gereksiz takip ve yalancı pozitiflikleri azalttığı gibi, tiplendirme de yapılabilecek yeni nesil olarak değerlendirilebilecek bir yöntemdir.
3. Hücresel Belirteçler: Diğer ikisinden farklı olarak, genetik materyal yerine virüsle enfekte hücrelerde yükselen p16 ve Ki-67 proteinleri saptama temeline dayanır.
Kaynaklar:
https://www.seegene.com/assays/anyplex2_hpv_hr_detection (Erişim tarihi: 02.11.2021)
Kadıoğlu BG, Tanrıverdi EÇ, Alay H, Uçar M. Mikrobiyol Bul. 2018 Oct;52(4):367-375. doi: 10.5578/mb.67419.
Şahiner F. Genital İnsan Papillomavirus Enfeksiyonlarının Moleküler Tanısında Karşılaşılan Sorunlar ve Yeni Gelişmeler Mikrobiyol Bul 2014; 48(4): 689-706
https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/hpv/public/index.html (Erişim tarihi: 02.11.2021)
https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/hpv/public/index.html (Erişim tarihi: 02.11.2021)
